Novaontploffing van T CrB in 2024?

T Coronae Borealis (T CrB) is een zwakke ster in het sterrenbeeld Noorderkroon [1]. Het bijzondere aan dit object is dat het in de afgelopen twee eeuwen tweemaal een helderheidsuitbarsting heeft gehad: zowel in 1866 als in 1946 steeg de helderheid tot magnitude 2 - 3, vergelijkbaar met de sterren van de Grote Beer. Sterrenkundigen denken dat we te maken hebben met een dubbelstersysteem, waarbij een rode reus en een witte dwerg in nauwe banen om elkaar heen draaien [2]. Hierbij zuigt de compacte dwerg voortdurend materie (waterstof) op van de buitenlagen van de ijle reuzenster. Wanneer op het oppervlak van de dwerg, waar een enorme zwaartekracht heerst, voldoende waterstof is neergekomen kan spontane kernfusie optreden: we spreken dan van een nova-explosie. Wanneer dit verschijnsel meerdere malen optreedt, zoals bij T CrB, spreken we van een recurrente nova.


Bij T CrB vindt mogelijk elke 80 jaar zo'n explosie plaats. Uit het helderheidsverloop van de ster in de afgelopen jaren leidden astronomen in 2024 af dat de volgende uitbarsting vermoedelijk tussen feb en sep 2024 zou plaatsvinden [3, 4]. Nu dit niet gebeurd is zijn weer nieuwe voorspellingen gedaan [2, onderaan].


Het sterrenbeeld Noorderkroon bevindt zich tussen Hercules en Berenhoeder (Bootes), zoals u ziet op het kaartje hiernaast, waarin de positie van T CrB met een rood cirkeltje is aangegeven. In de eerste maanden van het nieuwe jaar zult u tot (ruim) na middernacht moeten wachten om het sterrenbeeld laag aan de oostelijke hemel te vinden.

De voorspellingen van de uitbarstingsdatum lopen nogal uiteen; ik kan me voorstellen dat u niet elke avond op zoek wilt gaan om de helderheid van het zwakke sterretje (normaal ca mag. +10) te controleren. Honderden andere waarnemers doen dat al voor u; u vindt hun resultaten op de site van de AAVSO. Ik heb een grafiek aangemaakt [5], die de helderheid van T CrB in zichtbaar licht over de laatste maanden laat zien. Ziet u de waarnemingen liever in tabelvorm, klik dan op [6]. U ziet zo onmiddelijk wanneer T CrB tot uitbarsting is gekomen, en het tijd is om naar buiten te rennen voor een zeldzame waarneming.


Echter, de meeste waarnemers van [5] en [6] wonen in Europa of de VS. Wanneer bij de Amerikanen de nacht eindigt, begint er een 'waarnemingsgat' van vele uren. Mocht de nova-explosie dan plaatsvinden, zal het nog uren duren voordat grafiek [5] wordt bijgewerkt, en wij Europeanen ervan vernemen. Het helderheidsmaximum van de nova zal naar verwachting slechts kort duren; om er zeker van te zijn dit unieke fenomeen niet te missen kunt u toch het beste niet alleen de grafiek maar ook de hemel in de gaten houden.